Upgrade to remove ads
Only $35.99/year

week 7: gelijkheid & vrijheid

Terms in this set (24)

klassieke grondrechten
rechten die de vrijheidssfeer vd burger tegen overheidsbemoeienis afschermen
nachtwakersstaat
staat waarin de overheid zich vooral bezighoudt met openbare orde, politie, veiligheid & infrastructuur
verzorgingsstaat = sociale rechtsstaat
staat waarin de overheid probeert de bestaansvoorwaarden en ontplooiingsmogelijkheden van mensen te waarborgen
---> na invoeren sociale grondrechten is staat een verzorgingsstaat
klassieke rechtsstaat
streven om de overheid aan maat & regel te binden; bescherming ve vrije sfeer voor burgers die zelf maar moeten weten wat zij met hun vrijheid doen, binnen de grenzen vh recht --> macht vd overheid aan banden gelegd
---> doel: vrije en democratische samenleving beschermen tegen vergaand overheidsoptreden uit vrees dat centrale sturing (van alle maatschappelijke instituties) de vrijheid van mensen te veel beperkt
---> de overheid moet dmv wetten haar bedoelingen kenbaar maken vóór ze optreedt --> gebonden aan wetten met algemene regels (wetgever kan zich zo ook niet met bepaalde personen bemoeien)
---> na WOII: afstandelijke overheid niet in overeenstemming met de werkelijkheid
grondrechten
beschermen de veiligheidssfeer in een rechtsstaat
sociale rechtsstaat
activiteiten ondernemen die bij klassieke rechtsstaat niet mogelijk zouden zijn, omdat de markt er geen interesse voor heeft + bestaansvoorwaarden voor mensen scheppen die hen ins staat stellen van hun vrijheid gebruik te maken (NIET vrijheid van individuen aan banden leggen)
---> overheid is op veel meer terreinen actief dan de klassieke rechtsstaatgedachte toestaat
---> vb. omslag: Algemene Bijstandswet (abstracte solidariteit --> bijstand van gunst naar recht)
---> sociale component = noodzakelijke aanvulling op klassieke component
---> voor verzorgingsstaat moet een prijs betaald worden in persoonlijke vrijheid
repertoire bij vormgeving vd rechtsstaat
het geheel aan mogelijkheden dat bij de vormgeving vd rechtsstaat beschikbaar is
trias politica
scheiding der machten; verschillende functies die in de rechtsstaat in elk geval moeten worden uitgeoefend: wetgeving, uitvoering/bestuur & rechtspraak
---> tirannie voorkomen & individuele vrijheid zvm beschermen!
---> model van machtenscheiding of machtsevenwicht
---> democratische wetgevingsproces en daaruit voortgekomen wetten als beginpunt voor rechtsstatelijke organisatie vd activiteiten vd overheid
tirannie
gebundelde machtsuitoefening
model van machtenscheiding
verschillende functies (wetgeving, uitvoering en rechtspraak) worden aan verschillende organen opgedragen
model van machtsevenwicht
organen worden gedwongen met lekaar samen te werken bij de uitoefening vd 3 functies (wetgeving, uitvoering en rechtspraak)
ruilrechtvaardigheid
het idee dat op de markt rechtvaardige uitkomsten worden geproduceerd in het vrije spel der maatschappelijke krachten
verdelende rechtvaardigheid
het idee dat de overheid moet streven naar een rechtvaardige verdeling van levenskansen
positieve vrijheid
ontplooiing staat centraal
---> bescherming vd autonomie vd burgers --> alleen als er aan redelijke bestaansvoorwaarden is voldaan, kan men verwachten dat burgers geen onderworpenen zijn, maar vrije & gelijke mensen die tot oordeelsvorming in staat zijn; volwaardige leden vd democratie
sociale grondrechten
moeten de sociale, economische en culturele levensomstandigheden vd mens beschermen
---> geformuleerd als opdrachten aan de overheid om in wetgeving en beleid bepaalde voorzieningen te treffen
---> niet direct bij de rechter afdwingbaar
fundamentele gelijkheid van mensen
= gelijke menselijke waardigheid (UVRM): alle mensen hebben gelijke fundamentele rechten & vrijheden
---> de staat is verplicht deze rechten aan eenieder te verzekeren
(minder radicale) sociaaleconomische stromingen
streven naar (meer of minder sterke) nivellering van sociale & economische posities zonder alle privé-eigendom en particulier bezit te willen afschaffen
---> staat moet voorwaarden scheppen die mensen in staat stellen om hun sociale en economische positie te verbeteren --> staatsbemoeienis = gericht op het scheppen van gelijke uitgangspunten
---> gelijkheid idzv gelijke kansen
materieel gelijke rechten = materiële gelijkheid
gelijke rechten die afgemeten aan de uitkomst of het resultaat gelijk zijn
direct onderscheid
mensen direct onderscheiden van anderen obv godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele gerichtheid en burgerlijke staat is verboden
---> verbod geldt niet als dat in de wet staat
indirect onderscheid
onderscheid dat niet direct op de 8 gronden is gebaseerd, maar wel een nadelig effect voor de betrokkenen groepen heeft
---> verbod geldt niet als er sprake is van 'objectieve rechtvaardigheid' (staat niet in de wet wat dat inhoudt; kan van alles zijn)
beginselen van behoorlijke rechtspraak
1. recht op toegang rechter (interne & externe toegankelijkheid)
2. recht op eerlijke behandeling
3. recht op openbare behandeling & uitspraak (om te controleren)
4. recht op afwikkeling van procedure binnen redelijke termijn (art. 6 EVRM)
5. recht op rechtspraak door onafhankelijke en onpartijdige rechter (trias politica + waarborgen fundamentele vrijheidsrechten van burgers)
onafhankelijkheid rechter
1. zakelijk: neutraliteit van leden vd rechterlijke macht
2. persoonlijk: bv. financieel onafhankelijk (geen corruptie)
formele gelijkheid
gelijkheid voor de wet ongeacht geloof, sociaaleconomische klasse enz. --> gelijke rechten
---> bv. man & vrouw gelijke rechten op arbeid
---> negatieve vrijheid + minimale overheid
---> MAAR: in werkelijkheid heb je hier niet veel aan (ongelijke kansen)
materiële gelijkheid
daadwerkelijke gelijkheid (praktische problemen): gelijke kansen & gelijke uitkomsten
---> bv. overheid moet actief mogelijk maken dat vrouwen daadwerkelijk recht hebben op arbeid door bv. kinderopvang
---> positieve vrijheid + actieve overheid (inspanningsverplichting)
Sets found in the same folder