Bijbel en Klassieken belangrijke termen

minne
Click the card to flip 👆
1 / 124
Terms in this set (124)
poetica aristoteleshybris, katharis (agnitio en peripeteia), interne strijd (dilemma en inkeer), morele les, eenheid tijd en handelingGoede vrijdag l'art pour l'artdetails, inlevingesthetica van gelijkheid/identiteitherhaling van patroonesthetica van tegenstellingafwijking patroon (na 18e eeuw = romantiek)beeld- en stroommetafoorplaatsen de oude tekst op de voorgrondstrijd- en bezitsmetafoorplatsen de auteur op de voorgrondbijmetafoorbelicht nieuwe auteurweefselmetafoorbelicht nieuwe tekstintertekstualiteithet geheel van relaties tussen teksten die het subject onderkent en waaraan door het subject een functie wordt toegeschrevenOude Testamentlegitimatie en geloofsdocument van Israël, omgang van God met JodenNieuwe Testamentleven van Jezus, met name de vier (synoptische) evangeliënBoek Jobklacht en inkeer, wijsheid (= neerleggen bij beslissing van God), alsnog geluk door de wijsheid te gelovenEvangelie Matteüs (mens)Jezus is beloofde Messias, de Wet, opkomst Johannes de DoperEvangelie Markus (leeuw)doop en bevestigen van volwassen Jezus, grafgeschiedenisEvangelie Lucas (rund)geboorte van Jezus, optreden van Johannes de Doper, lijdensgeschiedenisEvangelie Johannes (adelaar)openbare optredens Jezus, lijden en stervenOpenbaring van JohannesApocalyps, laatste oordeelAeneisheld Aeneas moet Rome stichtten, DidoMetamorfosen (Ovidius)gedaanteverwisseling, klein epos (korter, menselijke goden = versterkt in Faëton, grote aandacht natuur)Oddysseereis naar huis, hulp van GodenMetamorphosen (Apuleius)ook wel bekend als de Gouden Ezel (ezelverhaal en binnenverhaal: psyche)ThyestesArtreus wil wraak, laat Thyestes eigen kinderen opetenVisioen 7lichamelijke eenwording door sacrament, mette = Johannes H14V28 (laatste avondmaal), arend = Johannes, bemiddelaarVisioen 8geestelijke eenwording door kimpe (strijd), inspanning doet afbreuk aan de ervaring/pogingGoede Vrijdaglaatste avondmaal (33), kruisiging (ik hoor...elke wond), paasverhaal (1045)Grote Gebeurenlaaste oordeel, één citaat uit OpenbaringenAhasverusik ben de wandelende Jood (50), woede is dwaasheid = Job, op zoek naar Jezus voor verlossingVader van Godhet licht (23 = eerste stuk OT), evangelisten (19), lam als rode draad, lost yearsOera Linda Boekstichtingsmythe = Aeneis, mystificatie, Oddysee op Ameland (Ithaka)Faëtonhele verhaal wel gevolgd, translatio-imitatio, t hooge paleis van de zon vs het zonnehof, menselijke goden = versterken gevoelEen Ezellastig terug te lezen, verandering in ezel (182-183 metamorfose), zulk ezel is goud waard (208 = gouden ezel?), moraal: zoolang...gewillig een ezel (211)Psycherol zussen, verspelen van liefde, boetedoening, metamorfoseThyestesdeletie (mythische verwijzingen, realistische geografie, metrum, moralistische details) substitutie (monologen ingekort, scènes, theater ipv voorleesdrama), additie (vooruitwijzingen, theateraanwijzingen)Grote Baggerboekoveral zanikt bagger = leitmotiv Lucebert (139), schaar = Tsjechov, kameel = Mus = God, kleuter, Aeneas en Dido (psychiater)elke tekst is eenmozaïek van quotesmeest gebruikte BijbelversieVulgaat (Latijn)waarom is Matteüs mensevangelie start met menselijke stamboom van Jezuswaarom is Markus leeuwevangelie start met woestijn, leeuw is woestijndierwaarom is Lucas rundofferdier dat Zacharias brengtwaarom is Johannes arend/adelaarhoge vlucht, andere evangeliën overzienwaarom predikenpocketbijbel was duur = Delfste bijbel/delenmystagogiemystieke ervaring dienend als onderwijzingde Decker wasvrijzinniger, liberalerwaarom steeds andere accenten Klassieke Canonvertalers en docenten, verloren materiaal, belangrijke werken in die tijden verschildenmystificatieverwarring stichtensucces Vondeloeuvre en veelzijdigheidkritiek Vondelmaatschappelijk betrokken, mengen in politieke en religieuze debat (werd katholiek)kritiek van de Gids op Een Ezelonzedelijk zo veel weggesneden, vergoding zindelijkheid, aanstoot nemenPsyche toevoegingcoming of age verhaalArtonin Artaudlichamelijk theater, classicisme vs avantgardeabstracte universele mens vsconcrete mensuniversele literatuur alle mensen vsalledaagse menseeuwigheid vsactualiteitneoclassicisme vsavantgarderatio vsintuïtieorde vschaosbeheersing vsdriftenrealisme vsdroomobjectief vssubjectiefThyestes lag niet voor de hand wantSeneca was niet populair in Nederland, Claus kende geen Latijn, de tekststukken waren te langintertekstualiteit in Grote Baggerboek obvtaal en taalgebruik, chiasme, discrepantie neerzetten (situatie waarin twee zaken niet met elkaar overeenstemmen = taalgebruik en karakter van personages)Visioenen architekst relatiegeen één op één, samenspel van intertekstuele ontwikkelingenVisioenen semantiekconstructief: versterken van mystieke boodschap door mystagogie en beschrijvingGoede Vrijdag architekst relatieadditie: toevoegen details, rijm, ik-getuige, metaforenGoede Vrijdag semantiekconstructief: inlevingsgevoelGrote Gebeuren architekst relatiehele boek is het laatste oordeel, scheiding tussen hemel of helGrote Gebeuren semantiekconstructief: geloof klopt, destructief: ook andere geloofsgroepen naar hemel-spot drijven met God misleidenAhasverus op den Grimsel architekst relatieergens tussen lijdensverhaal en Boek Job, niet precies duidelijk waar voor het eerst, wandelende Jood liet Jezus niet zitten en daarom deed Jezus hetzelfde bij hemAhasverus op den Grimsel semantiekconstructief: versterken van de wijsheid (= geloven in Gods beslissingen) door de Wandelende Jood te aanvaarden en de redenen te gevenVader van God architekst relatieadditie: invulling geven aan verloren jaren van JezusVader van God semantiekconstructief: geloof weer opbloeien in boeken, destructief draak steken met geloof door interpretatieOera-Linda boek architekst relatie sstichtingsmythe (Aeneis), reis naar eiland (Oddysee), additie: toevoeging mystificatieOera-Linda boek semantiekdestructief: spot drijven met Fries nationalisme, aanklacht tegen Christelijk fundamentalismeFaëton architekst relatievrij overgenomen, maar de additie van de poëticaFaëton semantiekconstructief: versterken wroeging vader, versterken rouw moeder (=menselijke goden zoals uit Metamorofsen, klein epos), destructief: problematiseren rol FaëtonEen ezel architekst relatieApuleius, moderne herschepping en eigen draai = additie van zindelijke en moraal (als je niet terug kan wil je terug, als je terug kan hoeft het niet per se, vrijmaking van de wens zijn materialistische behoeften te bevredigen)Een ezel semantiekdestructief: kritiek van de gids, onzedelijk, aanstoot nemen, palestraPsyche architekst relatieApuleius, additie van coming of age verhaalPsyche semantiekconstructief: toevoegen van keuze?Thyestes architekst relatievrij letterlijk overgenomen, met deletie (mythische verwijzingen, realistische geografie, metrum, moralistische details) substitutie (monologen ingekort, scènes, theater ipv voorleesdrama), additie (vooruitwijzingen, theateraanwijzingen)Thyestes semantiekconstructief: toevoegen van existentialistische boodschap versterktGrote Baggerboek architekst relatieAeneas en Dido letterlijk gequote, additie van tekstuele intertekstualiteit: schaar, kameel, kleuterGrote Baggerboek semantiekconstructief: versterken rol psycholoog versterken rol architekst, destructief: legt in de mond van rotzakesthetica van spelbetekenis verwijst naar andere werken, spel van de verwijzing zienPaulus en Petrusverspreidden geloof, ook in GriekenlandApocriefbijbelboeken/verhalen die niet in de Bijbel zijn opgenomenafbeelden van Jezus alsIchtos, wiel (letters door elkaar symbool), vader-zoon, koning, gekruisigde, menselijke gekruisigde, hoe jezus wordt beleefd (film, musical), gedichtparijse bijbel =pocketbijbelteksten van Middeleeuwse bijbels ook verspreid viaglas-in-lood, prediken, beelden, schilderingenmystiekstreven naar eenwording met godheidHoogliedliefde tussen hem en haar, maar lees het als liefde tussen God en Mensmystiek voor vrouwen was gevaarlijk wantvrouwen hadden geen autoriteit, opleiding of rechtenhoe kon Hadewijch ontsnappen aan vervolgingze controleerden talen door ze te vertalen naar Latijn, maar men kon haar taal niet lezenorewoet kenmerkenlichamelijke pijnwaarom Barok na reformatiekatholieken wilden laten zien hoe mooi en goed het wascontrareformatie uitbeeldenZeus die een protestant IHS (jezuït) doorboordtwaarom de Decker geen volledige protestantfeestdagen niet vieren, dus deze ook niet, wel over schrijvenRijssenaren boos waaromzij vonden spot, maar Belcampo spot alleen met uitzonderlingen, échte christenen laat hij met rustfasen in canonvormingbibliotheek van Alexandrie, Middeleeuwse (latijnse) onderwijscurriculum, Aldus Manutiusscheiding orthodox en westelijk door duiforthodox: duif komt via vader door zoon, westelijk: duif komt voort uit vader en zoonoorsprongsmythes Oera Lindascheppingsmythe (wralda), oermoeders, gouden tijd, zondvloed, overstroming atlantis, bedreiging, beschaving, verkennen van eilandenhybrishoogmoedkatharsiszuiveringagnitioinzichtperipeteiawending hoofdpersooninterne strijddilemma en inkeeralgemene morele lesuniverseel ideeeenheid vantijd en handelingwaarom dichtbij brontekst Faëtonleren en spiegelkarakterontwikkeling FaëtonFebus heeft meer dan Faëton (maar hij komt ten val)intertekstemen psychesfinx, rijtuigdenkwijze Plato in Psychekiezen tusesn stoffelijke (liefde als seksuele) en hogere (liefde)moraal in Ezelzelfkennis, bekering !!Marsua van Hugo Clausklassieke klassieke intertekstualiteit, klassieke goden hebben hekel aan hoogmod Marsyas daagt apollo uit